Nổi tiếng với
lòng hiếu khách nhưng đồng bào dân tộc Thái cũng có những quy tắc nhất định
trong ăn, ngủ, trò chuyện mà bạn cần nắm được khi lên huyện Quế Phong
Người Thái ở Quế
Phong được chia làm nhóm chính là Thái Đen, Thái Trắng (phiên âm Tiếng Thái là
Tay Thanh và Tay Mương). Cách phân biệt là theo tiếng nói và hoa văn thêu trên
các đồ thổ cẩm của Người Thái và một số phong tục tập quán… (theo am hiểu của tác
giả).
Dân tộc Thái
có dân số lớn nhất tại huyện Quế Phong. Nếu
bạn tới thăm một gia đình người Thái, có một số điều bạn cần biết:
1. Xin phép
Tới thăm bản
người Thái hay bất cứ bản, làng người dân tộc nào việc đầu tiên bạn cần làm là
xin phép trưởng bản. Đó là người đứng đầu trong bản, việc làm này thể hiện sự
tôn trọng của bạn, cũng đảm bảo an ninh trong bản và cho chính bản thân bạn.
2. Nhà người
Thái
Đặc điểm nhận dạng
nhà người Thái là nhà sàn, được làm cao hơn mặt đất từ hai đến ba mét. Ngày xưa
người Thái xây nhà cao với mục đích tránh thú dữ và nuôi giữ vật nuôi. Mọi hoạt
động sinh hoạt của gia đình đều diễn ra ở bên trên, đặc biệt buổi tối không ai
xuống đất vì khi ấy thú dữ đi săn mồi rất nguy hiểm. (Thậm chí các gia đình phải
xây cầu nối từ nhà này sang nhà kia).
Nhà sàn người Thái
3. Lên nhà
Trước khi lên
nhà, bạn phải đứng dưới cầu thang gọi trước, hỏi xem có ai ở nhà không. Một phần
để đợi sự cho phép của chủ nhà, một phần nếu tùy tiện bước lên bạn sẽ dễ bị chó
cắn. Với người Thái, bị chó cắn tức là sẽ gặp xui xẻo trong ba năm.
Trước khi bước
lên cầu thang bạn nên xem chủ nhà họ để giày dép ở đâu thì mình để ở đó. Không
tùy tiện mang giày, dép lên trên nhà nếu không được sự cho phép hoặc hướng dẫn
từ chủ nhà. Và chắc chắn bạn không được đi giày, dép vào bên trong nhà.
Nhà của người
Thái chia làm hai phần. Phần cao là nơi giành cho chủ nhà và người lớn tuổi.
Khách tới thăm không được ngồi phần phía trên khi chưa có sự cho phép. Trong
nhà có gian thờ cúng là nơi con dâu, con rể và khách không được vào. Nếu vào
trong một gia đình người Thái, bạn nên chờ sự hướng dẫn của chủ nhà, không nên
tùy tiện ngồi vào bếp hay bàn ghế. Đặc biệt không được ngồi lên cửa sổ và tối kỵ
lúc ngồi, nằm ngủ chỉ chân mình lân phía bàn thờ tổ tiên.
4. Chào hỏi,
nói chuyện
Người Thái chào
hỏi cũng giống người Kinh. Chào từ người lớn tuổi đến người ít tuổi. Khi nói
chuyện với một người Thái không nên chỉ tay vào mặt và khi muốn chỉ cho chủ nhà
cái gì đó thì không được dùng chân chỉ mà chỉ được dùng tay. Người Thái rất kỵ
dùng chân để chỉ cái gì đó.
5. Khi ăn
Khi ăn cơm cùng
một gia đình người Thái bạn cần chú ý: Bố mẹ ngồi phía trên, con dâu, con gái
và khách ngồi dưới.
Một điều cũng rất quan trọng, khi
tới nhà người Thái đúng bữa ăn. Dù bạn đã no cũng vẫn phải ngồi vào mâm cơm và
uống chén rượu cùng chủ nhà.
Nếu chủ nhà đã thịt gà khách
không được bỏ về khi chưa ăn, người Thái quan niệm điều đó là không tôn trọng.
Khi ăn không dùng đũa gõ bát, gõ mâm, uống rượu xong không được úp bát, úp chén
xuống. Người Thái thường ăn cơm nếp. Bạn có thể dùng tay bốc và nắm cơm lại để
ăn. Ngoài ra, mỗi khi cạn chén rượu người Thái thường bắt tay nhau thể hiện
tình cảm.
6. Khi được mời uống rượu cần
Xem thêm Bài Những điều cần biết khi uống rượu cần với người Thái (Quế Phong)
6. Khi được mời uống rượu cần
Xem thêm Bài Những điều cần biết khi uống rượu cần với người Thái (Quế Phong)
6. Khi ngủ
Trong nhà của người Thái có chia
khu vực ngủ riêng cho ông bà, bố mẹ, con cái và khách. Bạn không nên tùy tiện nằm
vào giường trong nhà nếu không được phép. Không gian ngủ thường chung nhau nên
khi ngủ bạn không nên làm phiền tới những người khác trong nhà. Nhà người Thái
xây gần nhau, buổi tối sau 10h không nên nô đùa ầm ỹ gây mất trật tự, ảnh hưởng
tới những người xung quanh.
7. Ngôn ngữ cổ và ăn mặc
Phụ nữ Thái có chồng thường quấn
tóc trên đầu. Nhưng phong tục này dần mai một.
Thiếu nữ Thái bên thác nước
Người Thái có ngôn ngữ cổ của
riêng mình. Những cuốn sách hàng trăm năm tuổi, lưu giữ các thông tin lịch sử,
thiên văn, các bài hát, thơ ca, sử thi qua các thời kỳ. Người Thái ở Quế Phong dùng hệ chữ Lai Tay, nếu bạn muốn được tận mắt thấy có thể liên hệ Thầy Lữ Thanh Hà - Trưởng phòng Giáo dục & Đào tạo huyện Quế Phong, nếu bạn thật sự yêu thích nó, chỉ cần 02 ngày là bạn đã học được rồi (Chữ Thái rất dễ học).
Chữ Lai Tay
Người Thái hay bất cứ dân tộc nào
khác, điều quan trọng nhất vẫn là tôn trọng chủ nhà. Người Thái nổi tiếng hiếu
khách, khi được một gia đình người Thái quý bạn là một người rất may mắn.
Ninh Anh