Người Thái ở Quế Phong có những món
ăn tinh tế, thể hiện được nét văn hóa dân tộc mình với niềm tự hào dân tộc. Nếu
có dịp ghé thăm Quế Phong- vùng đất Miền tây Bắc Nghệ An, đến với đồng bào
Thái, bạn sẽ được thưởng thức những món ăn mang đậm màu sắc núi rừng.
1. Vịt bầu Quế Phong
Trước hết và
được nhiều người yêu thích và biết đến nhất là Vịt bầu Quế Phong được đánh giá
ngon, nổi tiếng. Đây là giống vịt từ xa xưa của người Thái, khác với vịt cỏ, vịt
bầu cổ to ngắn, chân ngắn đây là đặc sản của núi rừng với đăc trưng thịt chắc,
ngọt và thơm. Ngoài giá trị dinh dưỡng, vịt bầu Quỳ còn có nguồn gen quý hiếm.
Vịt có thể được chế biến thành nhiều món ngon, Trong đó luộc hoặc quay là món
ăn được nhiều người yêu thích.
Vịt bầu thường
được chế biến phổ biến nhất ở Quế Phong là vịt bầu luộc, vịt bầu nấu măng chua…
là các món ăn phổ biến nhất ở các nhà hàng và được thực khách ưa chuộng nhất. Tuy
nhiên, chế biến vịt bầu ngon nhất vẫn là đồng bào dân tộc Thái vùng Quang
Phong, Cắm Muộn, nếu có dịp ghé vùng này bạn nên thưởng thức.
2. Cánh ột
Canh ột là tên
gọi chung, mà ngon nhất vẫn là canh ột hết bi với gà (cánh ột cày). Nguyên liệu
và cách chế biến: gạo ngâm nước giã thành bột (trước đây dùng hạt tấm gạo -? Rất
nhiều vitamin); hết bi ( Nấm hương); thịt gà non (gà cỡ 8 – 9 lượng là ngon nhất),
mạc khén. Đun nước sôi, khuấy bột đều, lần lượt bỏ các thứ đã sơ chế, đậy nắp
xoong, nấu chín. Khi ăn them một ít các loại rau thơm, khi thưởng thức nên ăn từ
từ, vì khi bạn thấy ngon quá xin thêm bát thứ hai (?).
Ngoài canh ột
hết bi , còn có các món khác cũng gọi là canh ột chứ: canh ột hết bi + cá nướng,
canh ột vịt bầu + măng chua (canh ột mạy xôm)…
3. Canh môn (canh bon)
Cây bon như
cách gọi của người Thái, nguyên liệu chính là cây môn, khoai nước, được bà con
chọn cây non mang về rửa sạch. Nấu canh bon, không thể thiếu mắc khén. Nồi canh
bon không được thiếu da trâu hoặc da bò (dùng da trâu là ngon ngon nhất, nếu muốn
món ăn thêm đậm đà có thể dùng bộ chân đuôi của trâu hoặc bò). Đồng bào Thái
thường tích luỹ thực phẩm để khô trên gác bếp. Da trâu, bò được bà con treo gác
bếp cho khô, khi cần dùng đến thì đem đốt cho chín phồng, cạo sạch phần cháy tới
khi miếng da lộ phần vàng óng, mang ngâm nước cho da mềm, sau đó đem nấu nhừ. Từ
món ăn dân dã trong các gia đình đồng bào dân tộc Thái.
4. Các món Chúp (Nộm)
Măng, đậu,
ngọn bầu, hoa và quả quao…– loại quả này lấy cả cây và rễ , sắc lấy nước uống, dùng
chữa bệnh gan rất tốt. Quả Quao nướng đến độ phồng, cạo vỏ, thái mỏng. Quả dầu
nướng giã nhỏ, các gia vị: muối , bột canh, ớt cay, mạc khén… trộn đều. Món
chúp ăn ngon thơm, có vị đắng của hoa và quả quao, vị bùi và béo của quả dầu,
ngọt của đậu, măng, ngọn bầu… Chúp có giá trị chữa bệnh gan rất tốt. Ăn không
chán, không béo phì …
5. Khầu Lám (Cơm lam)
Do điều kiện, môi trường sống, trên núi cao,
người Thái miền Tây Nghệ An đi làm nương rẫy cả ngày. Giờ nghỉ, chuẩn bị bữa
trưa, người chồng ra suối bắt cá. Người vợ làm cơm và nấu canh. Cách làm cơm
Lam cũng rất đơn giản. Gạo nếp bỏ vào ống lùng (họ với tre, nứa). Làm cơm ống
Lùng ngon hơn cơm làm ống tre nứa. Chọn cây không già quá, không quá non. Trong
ống Lùng còn nước. Thứ nước tinh khiết từ ruột cây, thấm qua thời gian sương
núi, mưa rừng. Cho thêm nước suối vào. Nút ống bằng lá dong rừng. Đốt bằng lửa
củi. Cơm có váng bóng vàng, vừa dẻo thơm vừa không bị cháy.
Nếu sợ cơm
cháy, có cách lam cơm dễ hơn, cho những ai chưa có kinh nghiệm. Cách làm tương
tự, chỉ khác là quấn lá chuối trong ống trước khi bỏ nếp vào. Cơm không bị
dính, không bị cháy. Khi ăn có thêm hương vị lá chuối và nước suối ngọt, nước
ruột cây lùng rất thơm và dễ ăn, nên thường được chế biến cho người mới sinh đẻ,
người mới ốm dậy …
Ngày nay Cơm
Lam, cá nướng là đặc sản. Nếu có dịp đi hội Hang Bua ở Quỳ Châu hoặc hội Đền
chín gian, tắm thác Xao Va ở Quế Phong, các bạn sẽ được thưởng thức thứ đặc sản
này.
6. Pá Pình (Cá nướng)
Cá bắt từ
khe suối lên, còn tươi. Mổ bụng, lấy ruột sạch. Cặp vào que nứa, nướng lên bếp
than. Nướng than ngon hơn đốt lửa. Cá vừa chín đều mà không bị cháy, không bị
khô, giữ được mỡ không chảy ra ngoài. Ăn cá nương thơm béo với cơm lam thì ngon
phải biết.
7. Bò giàng
“Bò giàng”, trong tiếng của đồng bào dân tộc
Thái gọi là “chịn giang” có nghĩa là thịt bò gác trên bếp củi. Món thịt bò
giàng, ngoài nguyên liệu thịt bò được lựa chọn kỹ, họ còn tẩm ướp các gia vị
khác như ớt cay, tỏi, gừng, muối… để mỗi khi ăn, thịt bò giàng có vị dai và
thơm ngon.
Ngoài cách
thưởng thức sau khi nướng, có thể thái nhỏ và nấu canh với lá lằng hoặc một loại
lá đăng khác, khi thưởng thức cũng rất ngon.
8. Măng đắng Quế Phong
Quế Phong nổi
tiếng với rừng măng đắng đẹp như trong câu chuyện liêu trai, nơi đây cung cấp sản
lượng măng lớn cho khu vực Nghệ An.
Cũng như nhiều loại thức ăn khác, măng
đắng có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau tuỳ khẩu vị của
mỗi người. Nhưng tựu chung lại, có một số cách chế biến chính như
:luộc chấm chảo, măng xào mẻ, hoặc thịt trâu, thịt bò, măng đắng nướng, hay nấu
với canh xương.
9. Sâu chít
Sâu chít hay
sau tre dài gần bằng hai đốt ngón tay, có màu trắng muốt thường sinh sống trong
những cây tre non mới mọc trên các triền núi ở hai xã Nậm Nhoóng và Tri Lễ. Vào
thời tiết đầu thu là thời điểm loại sâu tre này phát triển nhiều nhất, có những
cây tre non được đồng bào dân tộc vùng cao chặt đổ xuống lấy sâu tre được khoảng
nửa kg/cây.
Đặc sản sâu
tre được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn khác nhau như: Sâu tre xào măng
chua, sâu tre rang lá chanh… nhưng ngon nhất và phổ biến nhất là món sâu tre xào
măng chua. Bởi không chỉ đơn giản trong quá trình chế biến mà khi rang lên còn
có mùi thơm khá độc đáo,s khi ăn thì giòn tan trong miệng. Với những vị khách
nào đã từng lên mảnh đất Quế Phong được thưởng thức món sâu tre rang, chắc chắn
sẽ nhớ mãi cảm giác giòn tan, béo ngậy, hương vị độc đáo của món đặc sản dân tộc
này.
Các món ăn đặc
sản Quế Phong đầu có nguồn sạch, đảm bảo sức khỏe và giá trị dinh dưỡng. Có thể
thấy, các món ăn của người dân nơi đây là sự hòa hợp giữa hương rừng, gió núi,
phản ánh tâm hồn của dân tộc, sự khéo tay hay làm, chịu thương chịu khó của người
phụ nữ Thái (Nghệ An).
Còn nhiều món ăn hấp dẫn nữa, chờ bạn
thưởng thức !
